Tiflis Gezi Hikayem #8-Tiflis Sokakları, 3. Gün ve Şehir Hakkında Sezgiler

Sevgili Günlük,

Üçüncü günü yaşarken biraz daha hissettiklerimden ve gözlemlerimden bahsetmek istiyorum.  Daha önce de söylemiş olabilirim, ama tekrarlamak geliyor içimden:

Tiflis bence “standartsızlıklar” ve "sürprizlerle kendi tezatlarını bütünleyen" bir şehir. Tam çok sevip âşık olacakken karşına çıkan bir tuhaflıkla ne olduğunu şaşırıyorsun. Tam "Bu kadar da olmaz!" dedirten bir aksilikle cebelleşirken karşına nefes kesen bir heykel ya da ağaç çıkıveriyor ve büyülenip bakakalıyorsun.

“Kendi ülkende çok mu standart var?” diyeceksin de şimdi, deme öyle. Konumuz Tiflis çünkü. Vatandaşlarının Avrupa’da serbest dolaşım hakkı olan, Avrupa Birliği’ne girmesi an meselesi olan bir ülkeden bahsediyoruz; bırak da ‘özgürce’ gözlemlerimi anlatayım.

Evet çok, çok, çok yeşil burası! Sonradan peyzaj değil hem de! Kendiliğinden yetişip korunan ağaçların muhteşemliğine söyleyecek tek bir söz bile bulamıyorum.

Hani genelde şehirlerde bir ya da iki tane ağaçlı cadde olur ya bizde, hatta orası çok bariz olduğu için “ağaçlı yol” deriz. Tiflis’te ise abartmıyorum; gökyüzünün ağaçlardan kapandığı pek çok cadde, meydan ve sokak gördüm. Ama bu cadde ve sokaklar genelde yeni Tiflis tarafındaydı. Eski Tiflis'teki Gudiashvili Meydanı'nı ise ayrı tutuyorum, o meydandaki evlerde yaşamak müthiş olurdu. O meydanın havasına en son ayrı bir paragraf açmayı istiyorum. 

Tiflis Kaldırımları

Dün bardaktan boşanırcasına yağan yağmurda Yahudi mahallesinin en fazla 50-60 santimetre genişliğindeki yamuk yumuk kaldırımlarında resmen survivor’cılık oynadım. Çünkü o yağmurda akrobasi yaparken bir de kaldırıma döşenen  “düz cam” ile karşılaştım ! Evet muhtemelen bodrum kat ışık alsın diye, ev sahibi kaldırım taşlarını sökmüş, buzlu muzlu da değil biraz kalınca düz cam döşemiş kaldırıma! İyi de bu şehirde genelde yağmur yağıyor, kar da yağıyor. Islandığında kayganlaşan camda birileri düşmez mi? Demek ki kimsenin umurunda değil bu durum. Yoldan da yürüyemezsin; çünkü daracık ve kıvrımlı yoldan bir sürü araba geçiyor, hem de çift yönlü!

 Hayal edebiliyor musunuz durumu! 

Bardaktan boşanırcasına yağan yağmurda bir kişinin zor geçtiği kaldırımda, bir taraftan çatı oluklarından şarıl şarıl üzerine boca olan sudan kaçmaya çalışıyorsun, öte yandan da ayağının altında kayganlaşmış cam olduğunu fark ediyorsun. Neyse ki bana bir şey olmadı, ama zordu gerçekten de. Unutulmayacak bir anı oldu. 

 Bizim Laz fıkraları geliyor aklıma; acaba Tiflis’in Karadeniz’e yakın olması böyle “cingöz” çözümlerin nedeni olabilir mi? Neden olmasın; coğrafya bu; karakteristik özellikleri çeker elbette birbirine.   

Tiflis’te genellikle kaldırımlar ev sahibinin insafına bırakılmış gibi. Mesela yeni restore edilmiş bir ev mi var, bakıyorsun ev boyunca kaldırıma da pırıl pırıl taşlar döşenmiş; evi geçince kaldırım da bitebiliyor ve taşları değişebiliyor. Şaka gibi ama benim çok ilgimi çekti bu durum. Bence ne belediye ne de orada yaşayan insanlar bunu hiç önemsemiyor, kanıksamışlar yani. Eski Tiflis’te bazı evlerin önlerinde yandan gelen saçma merdivenler bile vardı, keşke fotoğrafını çekseydim.  Şöyle ki, daracık kaldırımdan yürürken birden karşına 3 basamaklı merdiven çıkıyor, merdiveni tırmanınca evin kapısı var yanda, sonra da önüne çıkan diğer merdivenlerden inip kaldırıma devam ediyorsun. Evin kot farkı var da ondan mı böyle yapılmış ben anlamadım. Bu adeta Zihni Sinir projesi gibi duran, kaldırımda köprü gibi yükselip alçalan merdivenlere çok rastladım.

En çok da ağaçlar… Tamam ağaçlara kıyamamak ve onları korumak muhteşem bir şey. Ama kardeşim çivisini çıkarmış bunlar da; resmen kaldırımlarda öncelik insanların değil de ağaçların olmuş. Geniş kaldırımlı süslü caddeler hariç nerede yürürseniz yürüyün, iddiaya girerim en az beş tane kaldırımı işgal eden ağaca denk gelirsiniz. Bu şehirde hiç bebek arabası yok mu, hiç yaşlı yok mu, hiç engelli yok mu? Bilmiyorum, belki de gerçekten yoktur… Her yeşilin bir bedeli var diyeceğim de şimdi abes olacak.

Bebek arabası ya da topuklu ayakkabı ile Eski Tiflis sokaklarında yürümek bence cesaret gerektirir. Çünkü Arnavut kaldırımları sadece yüksekli alçaklı ve yamuk yumuk değil, aynı zamanda yerlerinden de oynayabiliyor. Her yerde farklı farklı taşlar kullandıkları için bazıları yağmurda kayganlaşabiliyor. Siz siz olun; özellikle yağmurlu mevsimde Tiflis’e gidecekseniz tabanı geniş ve kaygan olmayan bir ayakkabı alın yanınıza. Çünkü yağmur yağdığında bütün bu engellerin yanı sıra bonus olarak ayağınız çamura da bulaşabilir.

Bir de mazgal deliklerinin genişliğine dikkat etmek lazım. Ayakkabının ince topuğunun rahatlıkla girebileceği delikler var sokak mazgallarında. Yan yana iki mazgalın birinin delik genişliği diğerinden farklı olabiliyor. Yani Eski Tiflis sokaklarında başınız havada ağaçlara bakarken ayağınızın bir deliğe girmesi, bir taşa çarpması, kaygan taşlarda kayması gibi kazalara uğrayabilirsiniz. Aman diyeyim dikkatiniz yolda olsun.

İnsan odaklı olmayan, standartsızlarla dolu sokakları ile bu şehir Avrupa Birliğine girerse, demek ki Avrupa Birliği’nin de standardı yokmuş diyebilir miyiz; evet bence diyebiliriz.

Şehirdeki Rus Etkisi

Kharkov gibi Rus izlerini çokça taşıyan bir şehirde daha önce bulunduğum için Tiflis’teki Rus etkisini de kolayca ayırt edebildim. Mesela bir yerde geniş kaldırımlar varsa, merdivenlerde kullanılan taşlar eski ama kaya gibi sağlamsa ve asla kaymıyorsa, Arnavut kaldırımları muntazam döşenmişse, bunlar “Ruslardan kalmadır” diyebiliyordum. Çünkü Rusların insan odaklı, geniş caddeli, bol parklı, geniş meydanlı, geniş kaldırımlı şehir anlayışlarına bayılıyorum. Hele de Çarlık döneminden kalan hoş görünümlü, süslü, heykelli, oymalı kakmalı binaları çok görkemli oluyor. Hatta Tiflis’te yürürken kendi taktığım isimle “Yaşasın Rus taşları” diye sevindiğim de çok oldu… 

Sokaklardaki pek çok heykel de sanırım Ruslardan kalma.

 Bir gün Moskova’yı gezmeyi çok hayal ediyorum.

Tiflis’te Sokak Hayvanları

Sokaklarda çok az kedi gördüm, hepsi de ya gri ya da grili sarılı bizde pek görülmeyen cinstendi. Kadıköy kedileri onların yanında azman kalır, genelde zayıflar. Kedi maması veren pek yok anladığım kadarıyla. Hatta bir tanesine ekmek verdim, o kadar açtı ki ekmeği iştahla yedi. Ama köpek gerçekten çok fazla! 

Bize göre köpek sayısı gerçekten çok fazla. Her yerdeler. Gözleri yeşil olan Sibirya kurt köpeklerinin tüyleri beyaz ya da sarı olanlarının sokaklarda dolaşması bana hem tuhaf hem de biraz ürkütücü geldi ne yalan söyleyeyim. Bizde olsa bu köpek cinsi hemen sahiplenilir, orada sokakta serbestçe dolaşıyorlar. Sokaktaki yaşlı köpeklerin genelde küpeleri var ve sakinler. Ama ilk akşam turistik barlar sokağında iki genç köpeğin bir bisikletlinin ardından havlayıp koşmalarından tırsmadım desem yalan olur. İlk gece için kötü bir deneyimdi benim açımdan. 

Tiflis, bence sokak köpekleriyle bütünleşmiş bir şehir. Kurt cinsi hariç genelde korkmadım diyebilirim. İnsanların da köpekleri var, ama asla parklarda tasmasız köpek dolaştırmalarına rastlamadım, bilakis tasmayı kısa tutmaya özen gösteriyorlar.

Tiflis Şehri Bence,

Her ne kadar çoğu sokakta evler gerçekten de virane halde olsa da tahta oymalı cumbaları, ferforje balkonları, az katlı yapıları ile muhteşemler. Bakım görmüş, restore edilmiş evlerin olduğu sokaklar gerçekten de tablo gibi diyebilirim. Kesinlikle görülmeye değer bir şehir. 

Öte yandan, 

Rampasız alt geçit merdivenleriyle, metroya inen asansör olmayışıyla, aniden bitmesi muhtemelen yamuk yumuk kaldırımlarıyla, kolçaksız merdivenleriyle, oynayan zemin taşlarıyla, dışarıda paslanmış su borularıyla, başıboş gezen kurt köpekleriyle ise insan odaklı bir şehir olduğunu söyleyemem.

Bu şehir hakkındaki sezgilerim ise,

Bence Tiflis, hızla kumarhane şehri olmaya doğru evriliyor. Çok fazla turist geliyor ve gelmeye de devam eder bence. Nefis tarihi binaların çoğu şimdiden otel ve casino’ya dönüşmüş durumda. İşin en acı tarafı ise bu kadar şahane tarihi dokunun ortasına “camlı- yeni nesil" estetik yoksunu kuleler de dikmeye başlamışlar. Şehrin siluetini bozan bir iki tane gördüm ve gerçekten de içim acıdı. Zaman içinde Sovyet döneminden kalma eski apartmanlar yıkılıp yerlerine bu “rezidans” denilen camlı rezil gökdelenler dikilebilir ve şehir ihanete uğrayabilir gibi geldi bana.

Bir de Hint popülasyonunun artışı durdurulamazsa, şehrin orijinal dokusuna yazık olabilir. Umarım sezgilerimde yanılırım ve umarım bilinçli bir restorasyonla adeta bir masal şehrine dönüşür ve umarım kimliğini kaybetmez güzel Tiflis. 

Bu sezgilerimi buraya not düşüyorum, on sene sonraki durumla karşılaştırınca bakarız hep birlikte...

DEVAM EDECEK….

Tiflis yazılarının tamamı burada